بررسی تطبیقی مفردات قرآن از مجمع البیان طبرسی و الکشاف زمخشری(جزء11و12قرآن کریم)

دانش واژه شناسی (مفردات) قرآن نقشی اساسی در فهم و تفسیر این کتاب مقدّس دارد. می توان گفت واژه شناسی پیش نیازی برای تألیف تفاسیر قرآن، در کنار سایر دانش های مرتبط با تفسیر از جمله روایات و سیره است. روایتهای فراوانی در منابع اسلامی یافت می شود که بیان می دارند اصحاب پیامبر در مورد برخی واژگان که معنایشان برای آن ها مبهم بود، از محمّد (ص) پرسش می کردند. همچنین برخی از اصحاب و تابعین پیامبر مانند علی بن ابی طالب و عبدالله بن عبّاس نیز به تفسیر قرآن و رفع ابهام از واژگان قرآن همّت گماشتند که چنین رویه ای، بعدها توسّط دانشمندان مسلمان به تدریج توسعه داده شد. در قرن های بعد، کتاب هایی پیرامون واژه شناسی کلمات قرآن تألیف شد و موضوعات مهم و درخوری در همین راستا مورد بحث قرار گرفت. برخی از مفسّران–مانند ابوعلی فضل بن حسن طبرسی و ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری-نیز به طرح این مبحث در تفاسیر خود همّت گماردند. در این پایان نامه نظریات و آراء این دو مفسّر پیرامون واژگان جزء 11 و 12 قرآن مورد بررسی قرار گرفته و با اهتمام و توجّه به مباحث نظری ـ کاربردی علم مفردات، آن ها را مورد تطبیق و ارزیابی قرارداده است. برای دسترسی به نتیجه ای متقن، آراء واژه شناسان بنام مسلمان نیز در بحث های تطبیقی گنجانده شده اند. به هر صورت استناد به قرآن، قواعد عرب و سنّت رسول خدا و یافتن معنای الفاظ قرآن در عصر نزول و استمداد از قوّه عقل و تدبّر، می تواند از شاخص های مشترک دو مفسّر باشد. همچنین توجّه به اشتراک و ارجاع کلمات به اصل واحد و تطبیق آن بر مصادیق متعدّد از اصول کاربردی دو مفسّر در تفسیرشان است.